Siôn Gwynedd (John
Gwynneth) ~ 1490?-1562?
Bu’n Rheithor Eglwys Clynnog.. ‘a chyfrifid
ef yn un o gerddorion mwyaf blaenllaw oes y Tuduriaid.’ Mae’n
bosibl iddo gael ei garcharu am iddo wrthod troi ei
gefn ar yr Hen Ffydd.
O’r Bywgraffiadur Cymreig
hyd 1940:
‘GWYNNETH, JOHN (1490?-1562?), offeiriad Pabyddol
a cherddor. Ni wyddys flynyddoedd ei eni a’i farw.
Brodor o sir Gaernarfon oedd, mab i David ap Llewelyn
ab Ithel, brawd Robert ap Llewelyn ab Ithel, o Gastellmarch,
ac y mae’n debyg iddo gael ei addysg yn rhai o’r sefydliadau
mynachaidd yn agos i’w gartref, ac oddi yno, trwy help
noddwr cyfoethog, llwyddodd i fyned i Rydychen.
Cafodd ei ordeinio a bu’n weinidog yn Cheapside,
Llundain, ac yn Luton. Ar yr un pryd daliai, ‘sine
cura,’ rheithoriaeth Clynnog Fawr, sir Gaernarfon,
i’r hon y cyflwynwyd ef gan Harri VIII. Er iddo
gael cryn drafferth cyn ei sefydlu, a’i orfodi
i gyngaws ynghylch degymau ac elwau eraill y plwyf,
ddwywaith yn y canghellys ac unwaith yn llys y Seren,
ymddengys iddo ddal y swydd hon hyd ei farw.
Haedda Gwynneth ei gofio yn fwyaf arbennig am ei gyfraniad
i gerddoriaeth yr eglwys. Yn 1531 ‘apeliodd’ yn
llwyddiannus am y radd o Mus. Doc., Rhydychen, ac i
ategu ei apêl cyflwynodd nifer o gyfansoddiadau
cerddorol ar gyfer gwasanaethau’r eglwys. Cynhwyswyd
un o’i gyfansoddiadau, sef ‘My love mourneth,’ yn
y casgliad o rangannau a gyhoeddodd Wynkyn de Worde
yn 1530. Nid oes amheuaeth iddo wneuthur cyfraniad
pwysig tuag at wella cerddoriaeth yr eglwys, a chyfrifir
ef yn un o gerddorion mwyaf blaenllaw oes y Tuduriaid.
Yr oedd Gwynneth yn weithgar iawn hefyd fel dadleuydd
ar ran y Pabyddion. Ysgrifennodd rai llyfrau mewn ateb
i lyfrau John Frith, y Protestant enwog a chyfaill
Tyndale, yr hwn a ferthyrwyd yn 1530. Dengys ei weithiau
cyhoeddedig fod Gwynneth yn meddu ar ddysg eang a’i
fod yn ddadleuydd medrus.
Bu fyw ymlaen i deyrnasiad y frenhines Elisabeth,
ac y mae’n bosibl iddo gael ei garcharu am wrthod
cydffurfio yn ôl Deddf Unffurfiaeth 1559. Y mae’n
debyg iddo farw tua’r flwyddyn 1562.
D.N.B.; Hawkins, History of Music; Morley, Plaine
and Easie Introduction to Practical Music, 1597; Y
Llan, 1936; J. Lloyd Williams, Y Tri Thelynor, 1945;
Y Cerddor, 1935; Jnl. Welsh Bibliog. Soc., 1938; E.A.
Lewis, An Inventory of the Early Chancery Proceedings
concerning Wales, 1937; Edwards, A Catalogue of Star
Chamber Proceedings relating to Wales, 1929.’ |
