Capel y Bwlan
Gan William Jones:
Cyflwyniad i Gymanfa Ganu yng Nghapel y Bwlan ym 1974
Pa le mae'r Bwlan? Cwestiwn a geir yn fynych yw. Capel
M.C. yn ardal Llandwrog ydyw. Nid yw nepell o'r ffordd
yr elych o Gaernarfon i Bwllheli ar y dde i'r fan y
cychwyn mur Plas Glynllifon.
Llun: Capel y Bwlan yn Llandwrog
Cwestiwn arall a ofynnir beunydd ydyw beth yw ystyr
yr enw? Tybir iddo gael ei gymryd oddi wrth fryncyn
gerllaw sydd ar ffurf basged gron a wneid gynt i ddal ŷd.
Ceid yr enw yn ogystal ar ysgrepan ledr i gario baich
ar gefn. Dyna yn ddiau darddiad enw capel yr ardal.
Nid yw yn y pentref ond ychydig y naill du, a'r rheswm
am hynny meddir oedd gormes y bendefigaeth.
Mae'r cwmwd yn un a hanes hen iddo, a cheir ynddo
flas enwau'r Fabinogi Gymreig, Math fab Mathonwy. Draw
i'r chwith o'r addoldy y mae Caer Arianrod, a Dinas
Dinlle, lle yr amlygodd Lleu Llaw Gyffes ei fedr i'w
fam, a chael ei enw ganddi. I'r dde dros ysgwydd y
bryn drachefn y mae olion hen Fynachlog Rhedynog y
bu iddi yn ol traddodiad gysylltiad a Mynachlog Ystrad
Fflur; o amgylch Rhedynog y mae darn o wlad a elwir
o hyd yn 'Dir yr hen lanciau', a'r Hengwrt yntau a
rydd flas cyfnod y Mynachlogydd inni.
Nid gwlad llwyni cnau mohoni, gan nad yw'r Traeth
ymhell a sŵn y môr ar y feisdon. Bro blodau
yw, "bro mill a phwysau, Bro llawn cnwd," a
gwenyn yn canu eu cerdd wrth gasglu mêl yng nghoed
a gerddi'r Glyn a'r cylch.
Ni wyddis faint o ganu a geid yn y Fynachlog gynt
o enau'r hen lanciau, ond gwyddom fod cân a moliant
yn draddodiad yn y cylch a chaed prawf o hynny ar Ragfyr
8fed, 1974 pan gafwyd Cymanfa Ganu o dan arweiniad
Mr. Richie Thomas y tenor dawnus a melys o Benmachno.
Yr oedd yr adeilad yn llawn o gantorion y broydd a
ddaeth ynghyd, a chafwyd dros ddwyawr o ganu pêr
gan y côr ynghyd ag unawdau gan yr Arweinydd
a Mr. Tal Griffith y baswr hamddenol o Lithfaen - chwarelwr
a fethodd cledwch y graig a gwywo ei gân. Detholiad
o'r Gymanfa honno a geir yn y record hon. Credwn fod
y lleisiau, y tonau a'r geiriau cyfoethog a ganwyd
mor fyw ar y noson dan sylw yn werth eu cadw mewn cof
a chael gwrando drachefn ar adlais o'r Gymanfa mewn
hamdden ddifyr.
Llawenydd i mi yw cael
ei chyflwyno i chwi, a'i chyfrif yn fraint.
|
