Hanes
Teuluoedd Rhoslas, Nebo
Atgofion Tom Dulyn Thomas a Harri Wyn Williams
(Mewn cromfachau a llythrenau eidaleg mae gwaith Harri Wyn Williams.
Allwedd: 1.
Lle, 2. Enw’r teulu 1928-1938, 3. Gwaith 1928-1938,
4. Cyflwr
1988)
Gadewch i ni ddechrau yn :-
Glanrhyd
Yn y 1920’s ‘roedd teulu Parry yn byw yno. Ef yn fab i’r clochydd bach. Y plant
- Arfon aeth yn Ficer. Elisabeth Ann, Maldwyn a Meirion.
Fe enillodd Maldwyn Parry y ruban glas ddwywaith. Symud
i’r Gors rhwng Llanllyfni a Penygroes.
Yna daeth teulu
William Jones - Wil Barracks.
Prynodd J.T. Jones
Paragon y ty a’i adnewyddu - Yna yn ddiweddarach,
daeth yn gartre i Robert John a Wanda
Williams. (1. Glanrhyd, 2. Wm Jones a’r teulu,
3. Chwarelwr. 4. Cyfannedd)
Rhydlydan
Cartref John Ellias Jones, chwarelwr a blaenor yng nghapel Nebo. Mrs Roberts
Cerrig Stympia yn chwaer iddo ac roedd ganddo ddau
frawd.
Robert Ellis Jones, tad
Mary Ellis Holtham ac Eurwen Jones.
Brawd daeth yn fferyllydd
ym Mhwllheli. Fe briododd ei wyres ag Osian Ellis
y Telynor.
* Roedd olwyn yn Rhydlydan
i gorddi a’r ast fach mewn cadwyn yn troi’r olwyn.
(1.Rhydlydan
2. John Ellis Jones a’r teulu 3. Chwarelwr 4. Cyfannedd)
Cors y Llyn
Ar y dde, ac fe adwaenid rhan o’r gors fel y
Ffridd. Llwybr ar draws y gors at Bant-y-Gog.
Tai neu fythynod yn y Gors:
- Fron Dulyn (1.
Fron Dulyn 2. Arthur Parry a’r teulu, 3. Crydd,
4. Murddun)
- Y Foty (1. Foty Newydd, 2. Mrs Hughes a’i merch, 4. Gwag)
- Hafod y Llyn (1. Hafod Llyn, 2. Wm Jones a’r teulu 4. Gwag)
‘Rwyn cofio’r teulu Owen yn byw yn Fron Dulyn, ac yna’r teulu Arthur Parry (crydd).
Bydd llawer yn cofio Lottie a Nansi Parry.
‘Roedd chwaer i William Jones, gwr Lizzie Jane, (Clochydd) yn byw yn un o’r tai
eraill.
Cors y Llyn yn dir comin a byddai rhai yn mynd a gwartheg yno i bori a mynd yno
nos a bore i odro.
Uwchben Rhydlydan ar y chwith ‘roedd:
- Tyddyn
Seion (Neu Tyddyn Sion!) cartref y teulu Price
(chwarelwyr). (1. Tyddyn Seion, 2. R Price , 3.
Chwarelwr 4. Cyfannedd)
- Neuadd Ddu. Cartref William a Rachel Owen(Jones gynt),
a’i nith Laura Pritchard. ‘Roedd ef yn
gigydd ac yn mynd oddi amgylch i werthu cig gyda
poni a thrap. Yna daeth y teulu Morris Williams.
Ef yn gwneud bywoliaeth trwy ddal tyrchod
ddaear. Mrs Williams yn chwaer i Bob Owen Croesor.
Dau o blant. Harri Wyn ddaeth yn athro Cemeg yn Manchester
Grammar School for Boys. Yna daeth mam Wanda Williams
i fyw yno. Yn anffodus ni aeth y cyflenwad trydan ymhellach
na Rhydlydan. (1. Neuadd Ddu 2. Morris Williams a’r
teulu 3. Tyddynwyr 4. Gwag)
Penffridd
Hyd y tri degau ‘roedd yn gartre i hen lanc oedd yn berthynas i deulu Bryniau
Cochion.
Ar ol ei amser ef daeth David Roberts a Mrs. Roberts i fyw yno. Ef yn gwerthu
llefrith. Tad a mam i Gwawrwen a Dafydd. (1. Pen y
Ffridd, 2. D Roberts a’r teulu, 3. Gwerthwr Llefrith.
4. Cyfannedd)
Cerrig y Drudion
Cartref John Enoch Jones a theulu o saith neu wyth
o blant. (1. Cerrig Drudion, 2. Richard Jones a’r
teulu, 3. Chwarelwyr 4. Cyfannedd)
Bryn Trallwm
Cartref Griffith a Kate Hughes a’i merch Elen
Ann a’r mab Humphrey. Ar ol iddynt symud i’r Ty Capel nid wyf yn credu
i neb fyw yn yr hen fwthyn wedyn. (1. Bryn Trallwng,
2. Griff Hughes a’r teulu, 3. Chwarelwr, 4. Murddun)
Maes Neuadd
Cartref Hugh Enoch Jones a’i wraig Elin Jones
a deg o blant. Pum mab a phum merch. Nid wyf yn siwr
o leoliad y bythynnod wedyn. (1. Maes y Neuadd, 2.
Huw Jones a’r teulu, 3. Chwarelwyr. 4. Cyfannedd)
Bryn Eithin
Cartref un arall o feibion y clochydd bach. Tad Lizzie
Jane.
Mae cysylltiad a theulu dau weinidog a Bryn Eithin. Morgan Griffith gweinidog
pur enwog Capel Penmount Pwllheli, a’i frawd oedd yn
weinidog yng Nghroesoswallt. Mam y ddau yn fwtsiar
yn gwerthu cig yn Nhalysarn. (1. Bryneithin, 2. John
Parry a’r teulu, 3. Chwarelwr, 4. Murddun)
Pant-y-Fran
Magwyd teulu nodedig yn y bwthyn hwn. Dau os nad tri prifathro a Malen oedd
yn enwog yn y dyffryn fel bydwraig. (1. Pant y Fran
2. Richard Owen a’i ferch 3. Hen Chwarelwr 4. Murddun)
Maen Gaseg
(1. Maengaseg, 2. Wil Williams, 4. Gwag) Maen Llwyd
Cofio John a Gwen Hughes yn byw yno. Ef o Ynys Mon.
Fe ddeuent i’r capel unwaith y flwyddyn - ar
brynhawn Llun Diolchgarwch ac yn cyfrannu’n hael.
Yr unig deulu yn yr ardal i dalu gyda siec!
Yn y Maenllwyd yr oedd gwreiddiau’r bardd Gwilym
R. Jones, Dinbych wedyn.
(1. Maenllwyd, 2. John Hughes a’i wraig, 3. Chwarelwr. 4. Cyfannedd) Taleithin 1,2,3
Teuluoedd y Robertiaid
yn y tri ty, ac roedd cysylltiad gyda teulu fy hen
nain. Mae’n ardal diethr i mi wedyn, ond gwn am dri
cartref oedd yno:
Ty’n Llidiart
Cartref y bardd Silyn
Roberts. Bu ef yn ddisgybl yn ysgol Nebo cyn cyfnod
fy nhaid
yn brifathro. (Prifathro cyntaf ysgol Nebo oedd Griffith
Roberts, Bodychain, oedd - yn ol Silyn yn well ffarmwr
nag o athro.) Chwaer i Silyn oedd mam Mathonwy Hughes. Gweler ei
hanes ef yn ysgol Nebo yn y llyfryn ar ei ddarlith
o drigolion Dyffyn Nantlle. Mae gennyf lythyrau di
flewyn ar dafod ganddo yn rhywle!
(1. Bryn Llidiart 2. Teulu Mathonwy Huws, 3. Chwarelwr, 4. Murddun) Glan Gors Rhoslas
Cartref Robert Alun Roberts ac Annie ei chwaer. Eu
tad yn frawd i dad Kate Roberts ac i Edwin Roberts
Brithdir Canol. ‘Daeth "Bob Alun" yn
Athro "Agri - Bot " yn y Brifysgol. Ymwelydd
cyson a’m cartref.
Teulu o ochr ei fam yng Nghae Ffridd, Beudy Mawr, Hafod Esgob, a Phenbryn Ffactri.
Ef a’i gefnder Dic Cae’r Ffridd - Richard Thomas Bryniau
Cochion wedyn - oedd cyfeillion mynwesol Robert Williams
Parry pan welwyd y Llwynog "ganllath o gopa’r" Graig Goch.
Mam R. Williams Parry wedi ei geni yn Nhu Ucha’r
Ffordd.
(1. Glangors, 2. Teulu Dr Alun Roberts, 3. Chwarelwr. 4. Cyfannedd) Ac yn olaf:
Cae Mawr
John Williams yn rheolwr ar chwarel Nant y Fron. Llu o blant a’r cyfan yn mynd
i ysgol Nebo hyd fy nhaid sefyll yn ei erbyn mewn etholiad
Cyngor Plwyf. Enillodd fy nhaid o UN bleidlais a dydd
Llun canlynol symudwyd y plant i Ysgol Llanllfyni.
Felly - Wel dyna ni.
Un peth arall - ‘roedd llwybr troed ar y Graig Goch yn arwain o’r Rhoslas i Gwm
Pennant. Byddai dynion y Rhoslas yn ei throedio hi
ar y llwybr yma’n gynnar ar fore Llun i weithio mewn
chwarel yn y Pennant a dychwelyd ‘nawn Sadwrn. Bywyd
caled i’r dynion ac i’r gwragedd oedd yn crybino byw
ar dir a ddygwyd o’r mynydd. |
